Zgaga, to główny objaw choroby refluksowej przełyku (ang. GERD = Gastroesophageal Reflux Disease). Jest to nic innego jak zarzucanie treści pokarmowej, wraz z sokiem żołądkowym i enzymami do przełyku, wywołujące nieprzyjemne pieczenie i odbijanie. Szacuje się, że aż 13-19% populacji świata zmaga się z GERD. Zgaga natomiast dotyka raz w miesiącu około 25% zachodniej populacji, raz w tygodniu 12%, a codziennie aż 5%! Mimo, że może nam się wydawać, że zgaga to naturalna rzecz dotykająca każdego „raz na jakiś czas”, warto wiedzieć, iż nie jest to prawidłowa forma funkcjonowania organizmu. Jeśli pojawia się od dłuższego czasu (od około 3 miesięcy, co najmniej 2 razy w tygodniu), to warto byłoby udać się do lekarza. Jak sama nazwa wskazuje, jest to CHOROBA, czyli swego rodzaju anomalia organizmu, stan nieprawidłowości. Z tego względu warto wiedzieć co powoduje refluks i jak temu zaradzić.
Oczywiście, nie popadajmy w panikę jeśli raz na rok doświadczymy zgagi – nie to miałam na myśli. Chodzi bardziej o fakt, iż regularne jej doświadczanie nie jest normalne. Po przejedzeniu w czasie świąt oczywiście możemy doświadczyć zgagi, jednakże jeśli problem pojawia się raz w tygodniu, a bywa że częściej, to wiedz, że czas znaleźć przyczynę i ją wyeliminować.
Choroba refluksowa to nie tylko uczucie dyskomfortu, odbijanie i pieczenie w przełyku – to przede wszystkim ryzyko nadżerek i tym samym wrzodów na przełyku. Wynika to z faktu, że z żołądka nie cofa się jedynie treść pokarmowa, ale również kwas solny, który przez swoje niskie (kwasowe) pH, może powodować owe nadżerki. Problem ten istotny jest również w przypadku częstych wymiotów, np. w przypadku bulimii.
GRUPY RYZYKA
Po pierwsze, zidentyfikuj czy należysz do którejś z grup ryzyka w przypadku choroby refluksowej. Osoby otyłe, kobiety w ciąży, cukrzycy oraz osoby nadużywające alkoholu, to grupy predysponujące do cierpienia na zgagę. Jeśli należysz do którejś z nich, nie oznacza to, że nic z tym faktem nie możesz zrobić. Zawsze COŚ można zrobić. Przede wszystkim, w przypadku otyłości i cukrzycy, ważna jest redukcja masy ciała. Cukrzycy często zmagają się z nadprogramowymi kilogramami (które właśnie predysponują do cukrzycy). W tym celu należy zastosować dietę redukcyjną, czyli taką, na której będziemy na deficycie energetycznym. Jeśli nadużywasz alkoholu, to myślę, że wiesz co musisz zrobić – zminimalizuj jego spożycie, a najlepiej wyłącz go ze swojej diety. U kobiet w ciąży problem jest nieco bardziej skomplikowany. W celu rozwiązania problemu refluksu, najlepiej powiadomić o tym lekarza prowadzącego, który może wprowadzić leki zobojętniające kwas solny. Dodatkowo, warto zadbać o dietę, aby była pełnowartościowa i dostosowana do naszych (i dziecka) potrzeb.
PRZYCZYNY
Główną przyczyną, prócz wspomnianych wcześniej przypadłości (w grupach ryzyka), jest niewydolność dolnego zwieracza przełyku. Odpowiada on za prawidłowe zamykanie ujścia pokarmu z przełyku do żołądka, tym samym – w warunkach prawidłowych – zapobiegając przedostawania się treści żołądkowej z powrotem do przełyku.
Inną przyczyną refluksu mogą być przyjmowane leki. Głównie – doustne środki antykoncepcyjne, leki przyjmowane w chorobie niedokrwiennej serca, nadciśnieniu tętniczym i chorobach płuc.
Do przyczyn zaliczyć można także przepuklinę rozworu przełykowego. Oznacza to, że górna część żołądka jest wepchnięta powyżej przepony, gromadząc tam kwas solny, któremu łatwiej jest przedostać się do przełyku.
OBJAWY
Głównymi objawami świadczącymi o występowaniu choroby refluksowej przełyku jest pieczenie w przełyku, puste bądź kwaśne odbijanie oraz ból w górnej części brzucha. Dolegliwości te są szczególnie wzmożone po tłustych i obfitych posiłkach, ale także podczas pochyleń do przodu oraz parcia. Innymi symptomami, rzadziej spotykanymi, jest suchość w gardle, kaszel, uczucie „kluski” w gardle, chrypka i ból w okolicach serca. Ból przy połykaniu, spadek masy ciała oraz krwawienie z przełyku to objawy alarmowe. Przy wystąpieniu tego typu symptomów należy koniecznie zgłosić się do lekarza.
TERAPIA CHOROBY REFLUKSOWEJ
Głównym sposobem jest niefarmakologiczna terapia zgagi, opierająca się na zmianie diety i stylu życia. W większości przypadków jest ona najbardziej skutecznym sposobem leczenia. W przypadku jednak wystąpienia nadżerkowego zapalenia przełyku, spowodowanym silnym i długotrwałym refluksem, należy zastosować leczenie farmakologiczne jako podstawę leczenia. W tym celu trzeba udać się do lekarza, który przepisze nam odpowiednie leki (inhibitory pompy protonowej). Zmiana diety i stylu życia w tym wypadku jest również ważnym elementem, aczkolwiek nie podstawowym. Najczęściej zalecana jest przez specjalistów jako pierwsza forma terapii GERD.
- REDUKCJA NADMIERNEJ MASY CIAŁA
Przy zgadze ważnym jest aby zredukować nadmierną masę ciała. Być może zmagasz się z nadprogramowymi kilogramami? Wiedz, że może się to odbijać (dosłownie i w przenośni) na szczelności dolnego zwieracza przełyku. Osoby otyłe i z nadwagą mają wyższe ciśnienie wewnątrz jamy brzusznej, które nasila chorobę oraz do niej predysponuje. Zaleca się więc wprowadzenie diety redukcyjnej minimalizującej objawy oraz będące czynnikiem prewencyjnym zgagi.
2. ZMNIEJSZENIE OBJĘTOŚCI POSIŁKÓW
Jeśli zdarza Ci się przesadzać z objętością Twoich posiłków, przez co masz tendencje do przejadania się i uczucia ciężkości po jedzeniu, to wiedz, że przyczynia się to do zgagi. Najlepiej więc rozłożyć dzienne porcje na kilka mniejszych posiłków spożywanych częściej. Dzięki temu unikniesz nadmiernego spożycia pokarmów za jednym razem oraz zminimalizujesz szansę na wystąpienie zgagi.
3. WOLNIEJSZE JEDZENIE
W dzisiejszym świecie wszyscy gdzieś pędzą. Często nie mamy czasu na spokojne zjedzenie posiłku. Wygospodaruj na to czas. Zbyt szybkie połykanie pokarmów, a tym samym gorsze ich przerzucie, prowadzi do nadmiernej inhalacji (połykania) powietrza. Przyczynia się to do wzrostu ciśnienia wewnątrzbrzusznego, co z kolei nasila refluks. Następnym razem, gdy zasiądziesz do posiłku poświęć na jego zjedzenie chociaż te 15 minut. Nie tylko zminimalizujesz ryzyko zgagi, ale także unikniesz przejadania się, gdyż jedząc dłużej lepiej odczytujemy nasz sygnał sytości. W ten sposób wiemy, kiedy powiedzieć stop i zakończyć posiłek, zanim zjemy za dużo – co również wspiera uniknięcie refluksu.
4. PORZUCENIE PALENIA PAPIEROSÓW
Dym tytoniowy nie tylko negatywnie wpływa na stan naszych płuc, ale również na dolny zwieracz przełyku. Palenie zmniejsza jego napięcie oraz podrażnia przełyk, co w podwójny sposób wpływa na możliwość wystąpienia nadżerkowego zapalenia przełyku. Rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku powoduje zarzucanie treści pokarmowej z żołądka oraz zawartego w nim soku żołądkowego, który powoduje uczucie kwaśności oraz podrażnia ściany błony śluzowej przełyku.
5. ODPOWIEDNIA POZYCJA PODCZAS SNU
Zaleca się, aby osoby zmagające się ze zgagą, podnosiły wezgłowie o 15-20 cm, dzięki czemu ułatwiają oczyszczanie przełyku i zmniejszają szansę na odbijanie czy pieczenie. Dodatkowo, nie należy kłaść się bezpośrednio po posiłku, gdyż może to również nasilać refluks. Warto odczekać minimum 3h od ostatniego posiłku zanim położymy się spać.
6. DOBÓR ODPOWIEDNIEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
Sama w sobie aktywność fizyczna będzie korzystnym sposobem prewencji choroby refluksowej. Wynika to z jej wpływu na redukcję masy ciała, która w nadmiarze predysponuje do zgagi. Ważnym jednak jest, aby dobierać ją w odpowiedni sposób. Zbyt intensywne treningi, a także sport bezpośrednio po posiłku (szczególnie dużym i tłustym, który na kilka godzin zalega w żołądku) będzie nasilać objawy. Z tego względu warto odczekać około 2 godziny od ostatniego posiłku zanim podejmiemy się jakiejś formy ruchu. Co więcej, najlepszym rozwiązaniem będzie aktywność o umiarkowanej intensywności, np. spacer, jazda na rowerze czy pływanie. Ćwiczenie do granic wytrzymałości, które mogą wręcz powodować zawroty głowy i chęć zwrócenia treści żołądkowej, zdecydowanie nie są polecane.
7. REZYGNACJA Z TŁUSTYCH I CIĘŻKOSTRAWNYCH POTRAW
Objadanie się, przede wszystkim bogatym w tłuszcze nasycone potrawami, nie sprzyja naszemu zdrowiu, ani prewencji choroby refluksowej. Należy ograniczyć nie tylko porcje jakie spożywamy, ale także zadbać o ich jakość. Staraj się unikać smażenia, szczególnie na głębokim oleju. Lepszym sposobem będzie gotowanie i pieczenie. Jako źródło tłuszczu stosuj np. oliwę z oliwek, najlepiej w wersji na zimno. Możesz również sięgać po tłuste ryby, orzechy i nasiona bogate w Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe, w tym omega-3 i 6. Staraj się nie przesadzać z różnorodnością produktów lądujących na Twoim talerzu. Stawiaj na proste posiłki, bogate w błonnik, aczkolwiek z umiarem. Nadmierna ilość błonnika (powyżej 40-50 g na dzień) może nasilać niestrawności. Staraj się wybierać świeże produkty, dostępne sezonowo.
8. ZMNIEJSZENIE PIKANTNOŚCI I KWAŚNOŚCI POSIŁKÓW
Ostre przyprawy, tj. chilli, curry, czy pieprz mogą zaogniać refluks. Tak samo produkty o ostrym smaku – cebula, czy czosnek. Warto nie przesadzać z ich ilością w diecie i starać się sięgać po łagodniejsze formy żywności. Również produkty o charakterze kwaśnym, jak owoce cytrusowe, pomidory, ale także kakao – a więc czekolada – nie będą pomocne. Przestań więc dodawać cytrynę do swojej wody, aby nie wzmagać kwasoty w Twoim organizmie, której – skoro cierpisz na refluks – już jest zbyt wiele.
9. ZWRÓCENIE UWAGI NA PŁYNY
Soki owocowe, szczególnie na bazie cytrusów, napoje gazowane, alkohol, kawa i mięta – nie są sprzymierzeńcami w leczeniu refluksu przełykowego. Warto pamiętać, że sama kawa nie powoduje zgagi, ale może ją nasilać w przypadku jej wystąpienia. Dlatego jeśli wystąpi już u Ciebie kwaśne odbijanie, lepiej zrezygnuj z kolejnej filiżanki kawy. Zamiast wspomnianych napojów nasilających objawy, warto sięgać po przegotowaną wodę, wodę mineralną niegazowaną lub chude mleko, które nawilżają przełyk, spłukują kwaśną treść żołądka i neutralizują nadkwasotę.
10. WYBIERANIE PRODUKTÓW O ODCZYNIE ZASADOWYM I UNIKANIE TYCH, O PH KWASOWYM
Może nie wiedziałeś, ale różne grupy produktów można podzielić według ich działania – na alkalizujące i zakwaszające. Te pierwsze, to inaczej produkty o odczynie zasadowym. Należą do nich chude produkty nabiałowe, warzywa i grzyby, ziemniaki, suche nasiona roślin strączkowych (prócz grochu i soi) oraz owoce. Są to produkty, na podstawie których powinniśmy pierwszorzędnie komponować naszą dietę, szczególnie w przypadku występowania zgagi.
Drugą grupą są produkty o pH kwasowym – mięso i jego przetwory, ryby, jaja, słodycze oraz w niewielkim stopniu zboża (mają słabe działanie kwasotwórcze). Ich ilość w diecie powinna być minimalizowana, ze względu na ich wpływ na poziom wydzielanego soku żołądkowego, który podrażnia przełyk w przypadku niedrożności dolnego zwieracza przełyku.
11. UWAŻAJ NA CYTRUSY I POMIDORY
W badaniach udowodniono, że właśnie owoce cytrusowe, jak cytryna, pomarańcza, czy limonka, a także pomidory i jego przetwory, mogą powodować refluks. W przypadku już jego wystąpienia, nie potwierdzono, czy mają one wpływ na nasilanie objawów, gdyż pacjenci mimo wszystko starali się ich nie spożywać. Zaleca się więc, stosowanie diety różnorodnej i w miarę możliwości nie nadużywanie cytrusów i pomidorów w diecie.
12. ZWIĘKSZENIE SPOŻYCIA BŁONNIKA
W innym badaniu sprawdzano wpływ błonnika na objawy GERD i zgagi. Okazało się, że zwiększenie podaży błonnika rozpuszczalnego wraz z dietą o 12,5g na dzień powodowało zmniejszenie objawów GERD. Błonnik rozpuszczalny można znaleźć przede wszystkim w owocach, warzywach, strączkach i orzechach. Warto więc wzbogacić swoją dietę w te pokarmy.
13. NIE ŻUJ GUMY
Choć może wydawać Ci się to absurdalne, to ciągłe żucie czegoś nie jest wskazane przy nawracającej zgadze. Gumy do żucia, ale także landrynki i pastylki do ssania, powodują zwiększone wydzielanie śliny. Ślinotokowi często towarzyszy zgaga i kwaśne odbijanie, z tego względu należy porzucić ciągłe żucie.
A CO GDY JUŻ POJAWI SIĘ ZGAGA?
Wiesz już jak zapobiegać chorobie refluksowej i co możesz zmienić w swojej diecie i stylu życia, aby zminimalizować jej wystąpienie. Najważniejszymi punktami z tych, przedstawionych jest redukcja nadmiernej masy ciała oraz porzucenie palenia tytoniu. W badaniach potwierdzono, że są to najskuteczniejsze czynniki niwelujące pieczenie w przełyku.
Jeśli jednak trafiłeś na ten artykuł, gdyż właśnie dopadła Cię zgaga i nie wiesz co robić by pozbyć się tego nieprzyjemnego uczucia, to nie martw się – możesz coś na to zaradzić.
Przede wszystkim pij wodę niegazowaną lub chude mleko, aby złagodzić uczucie pieczenia. Najlepiej unikaj leżenia przez jakiś czas oraz pochylania się do przodu. Gdy będziesz kładł się spać, unieś wezgłowie na kilkanaście centymetrów wyżej. Odpuść intensywną aktywność fizyczną i ewentualnie wyjdź na spacer, gdyż ruch o umiarkowanej intensywności może działać korzystnie.
Innym sposobem jest sięgnięcie po leki bez recepty z apteki. W tym celu najlepiej doradzić się sprawdzonego farmaceuty, gdyż posiada on wiedzę farmakologiczną. Leki bez recepty przeciwdziałające zgadze, to m.in. alkalia zawierające sole aluminium i wapnia neutralizujące kwaśny sok żołądkowy. Inny lek to ranitydyna – antagonista receptora H2, która hamuje wydzielanie kwasu solnego. Także pantoprazol, omeprazol – antagoniści pompy protonowej – będą skuteczne przy łagodzeniu dolegliwości refluksu.
Należy pamiętać, że środki lecznicze bazujące na związkach glinu, wapnia,, magnezu i kwasu alginowego, mogą przynieść chwilową ulgę, ale nie należy przyjmować ich przez długi czas, szczególnie na własną rękę. Jeśli zgaga pojawia się u Ciebie często, to czas na konsultację z lekarzem.
INNE (potencjalnie skuteczne) SPOSOBY ŁAGODZENIA ZGAGI
O podstawowych sposobach łagodzenia zgagi już wiesz, ale czy istnieją jeszcze inne sposoby? Na każdego może zadziałać coś innego, dlatego może warto poświęcić chwilkę na przedstawienie kilku nietypowych sposobów potencjalnie łagodzących uczucie pieczenia w przełyku.
Siemię lniane wykazuje kojące działanie. Przygotowanie kleiku z siemienia może pomóc w nawilżeniu przełyku i ukojenia pieczenia.
Warto też sięgnąć po zioła. Rumianek świetnie sprawdza się przy niestrawnościach, gdyż „wycisza” nasz przewód pokarmowy i usprawnia trawienie, dzięki czemu zgaga szybciej minie. Kminek również wpływa korzystnie na trawienie i niestrawności poposiłkowe, natomiast koper włoski działa bardziej na jelita, niwelując w nich fermentacje, co jest również ważne, gdyż dzięki temu pasaż jelitowy jest bardziej sprawny i mniej pokarmu zalega w żołądku. Nie jest on jednak zalecany dla kobiet w ciąży.
ZGAGA U KOBIET W CIĄŻY
Zgaga dotyka kobiet w ciąży aż w 17 do 45%. Staje się problematyczna, szczególnie w III trymestrze, aczkolwiek może mieć miejsce w każdym okresie ciąży. Wynika ona z faktu zmian w gospodarce hormonalnej kobiet – podnosi się progesteron oraz relaksyna, które rozluźniają mięśnie gładkie przełyku i przewodu pokarmowego. W ten sposób osłabiając dolny zwieracz przełyku i umożliwiając zarzucanie kwaśnej treści żołądkowej.
Zapobieganie zgagi w przypadku ciąży jest bardzo podobne, jak u osób z GERD i nawracającym refluksem. Należy zmienić dietę i styl życia, tzn. unikać tłustych, smażonych potraw, dużych porcji posiłków oraz jedzenia na noc, słodyczy, kofeiny, napojów owocowych (głównie cytrusowych) oraz gazowanych. Oczywiście zakazane jest spożywanie alkoholu. Warto również w miarę możliwości włączyć jakąś aktywność fizyczną – mowa tu o spacerach, jodze, pilatesie itp. Podczas leżenia, pomocnym może okazać się ustawienie poduszki nieco wyżej, aby nie leżeć całkowicie na płasko (głowa lekko uniesiona), co również zmniejsza odbijanie kwaśnej treści żołądkowej. Dodatkowo leki zobojętniające kwasy – szczególnie te na bazie wapnia – powinny stanowić pierwszą formę terapii (zaraz po zmianie diety i stylu życia) w przypadku zgagi u kobiet w ciąży. Szybko przynoszą ulgę oraz są bezpieczne do stosowania zarówno dla matki, jak i dziecka. Włączanie jakichkolwiek leków należy jednak zawsze skonsultować z lekarzem.
Jeśli ten wpis okazał się dla Ciebie pomocny, to proszę podziel się nim z innymi. W ten sposób może uda się pomóc większej ilości osób oraz uświadomić ich o zagrożeniu wynikającym z ignorowania zgagi. Nieleczona, może bowiem doprowadzić do choroby refluksowej przełyku, nadżerek, a w najgorszym przypadku do tzw. Przełyku Baretta będącym stanem przedrakowym. Nie wpadaj jednak w panikę jeśli doświadczasz pieczenia i zarzucania treści pokarmowej. Udaj się do lekarza oraz zmień dietę i styl swojego życia zgodnie z przedstawionymi zasadami. W ten sposób na pewno wesprzesz leczenie tych nieprzyjemnych dolegliwości. Jeśli natomiast jesteś zdrowy i rzadko miewasz zgagę, to i tak możesz trzymać się tych zasad, w celu prewencji refluksu. Tak naprawdę, są to działania opierające się na zdrowym i racjonalnym żywieniu, który jak możesz zauważyć, jest kluczem do sukcesu w przypadku wielu dolegliwości.
Zajrzyj na mojego Instagrama – @wiedzanatalerzupl ! Daj mi koniecznie znać, czy zmagasz się ze zgagą lub chorobą refluksową? A może kwaśne odbijanie doskwiera (lub doskwierało) Ci w ciąży? Podziel się swoimi sposobami na zgagę i daj mi znać w komentarzu, czy przetestujesz te, polecane przeze mnie? Życzę Ci miłego dnia! 
